In opdracht van de Koninklijke Bibliotheek maken we al een aantal jaren het populaire product karaokeboeken, bijvoorbeeld in de vorm van Yoleo. Deze digitale boeken bevatten tekst in beeld, ondersteund door de voorgelezen tekst met een menselijke stem. Een karaokebalkje loopt in beeld mee met de voorgelezen tekst. Met de nieuwe productiemethodiek van MONET zijn we in 2024 gestart met het ontwikkelen van een dergelijk audiotekstboek voor onze educatieve klanten. Ook hier lopen tekst en audio synchroon. Nieuw is dat een boek, als er afbeeldingen in zitten, ook beeldbeschrijvingen bevat. En de digitale teksten kunnen worden vergroot als de leerling dit nodig heeft. De klant kan zelf kiezen hoe die het boek wil lezen: met of zonder audio, met of zonder beeldbeschrijvingen. In 2025 worden de eerste titels geproduceerd en zijn dan in de collectie voor de klanten beschikbaar.

Net zoals voor beginnende lezers de tekst in leesboekjes is aangepast, bijvoorbeeld met grotere letters en minder tekst op een pagina, zo hebben beginnende braillelezers ook wensen op het gebied van lay-out van een brailleboek. Nu kunnen we de lettergrootte in braille niet aanpassen (die is wereldwijd gestandaardiseerd), maar er kan wel wat gedaan worden aan de hoeveelheid tekst op een pagina en hoe een brailleboekdeel wordt aangeboden. Normaal gesproken worden brailleboeken dubbelzijdig geprint zonder extra regelafstand tussen de brailleregels. Dit jaar hebben we het productieproces zo aangepast en geautomatiseerd dat het vanaf volgend jaar ook mogelijk is om braille met extra witregels, enkelzijdig bedrukt en in dunnere banden te leveren. Zo zijn ze beter lees- én hanteerbaar voor beginnende braillelezers.

Accelerating Publishing Accessibility through Collaboration in Europe. Een uitgebreide naam voor een bijzonder project. Samen met zes andere partners ondersteunt Dedicon Europese uitgevers in hun transitie naar brontoegankelijk publiceren. Gecoördineerd door Fondazione LIA werken drie uitgeversorganisaties uit Duitsland, Italië en Bulgarije en drie gespecialiseerde bibliotheekorganisaties, Dedicon, Celia Library uit Finland en de Lithouwse Lithuanian Audiosensory Library, in 2024 en 2025 samen in dit EU-project. Dedicon is daarin verantwoordelijk voor het grote werkpakket ‘Networking’ waarin wij twaalf online en in-person bijeenkomsten organiseren, zes pilotprojecten begeleiden en meeschrijven aan een set van richtlijnen. In 2024 hebben vier online bijeenkomsten plaatsgevonden en één in-person tijdens de Frankfurter Buchmesse. Ook zijn twee van de pilotprojecten afgerond: die van Dedicon en de Lithuanian Audiosensory Library. Alle informatie over dit project is te vinden op de European Accessibility Directory.

Vanaf juni 2025 moet digitale content van e-boeken voldoen aan toegankelijkheidsstandaarden, net als de applicaties, platforms en websites waarmee deze content aangeboden en gedistribueerd wordt. Eén van de verplichtingen is het communiceren van de (mate van) toegankelijkheid aan klanten door middel van metadata. Deze moeten in de gehele uitgeefketen als een estafettestok met elkaar worden gedeeld: van ‘fabrikant’ (uitgever) via ‘distributeur’ (bijvoorbeeld CB) tot ‘dienstverlener’ (webwinkel, bibliotheek, abonnementsdienst). Ook binnen de keten Aangepast Lezen moeten we afspraken maken over de metadata die we willen hanteren en delen met de klant. Daarom hebben we onderzocht welke toegankelijkheidsmetadata van toepassing zijn op onze digitale producten. Deze hebben we vervolgens vergeleken met internationale metadatastandaarden, zoals ONIX, Schema.org en PDF U/A. Ook is gekeken welke metadata automatisch kunnen worden ingevuld op basis van bepaalde producteigenschappen. Als laatste hebben we een advies uitgebracht hoe de toegankelijkheidsmetadata het beste met de klanten van Bibliotheekservice Passend Lezen kunnen worden gedeeld.

De ontwikkelingen op gebied van Tekst-Naar-Spraaktechnologie (kortweg TNS) maken het voor Dedicon mogelijk om abonnees van gesproken tijdschriften meer content te bieden. Uit de meeste tijdschriften wordt een selectie van artikelen door menselijke stemmen ingesproken. In 2024 zijn we begonnen om aanvullende content aan te bieden door middel van TNS. Lezers kunnen hierdoor over de volledige inhoud van de tijdschriften beschikken; deels voorgelezen met een menselijke stem, aangevuld met een computerstem.

Kunstmatige intelligentie of AI is momenteel het gesprek van de dag. AI-toepassingen ontwikkelen zich in rap tempo en de kwaliteit van de output van systemen die gebaseerd zijn op kunstmatige intelligentie wordt elke keer beter. Ook binnen Dedicon zijn de mogelijkheden van generatieve AI niet onopgemerkt gebleven. Er wordt bijvoorbeeld al volop geëxperimenteerd met het automatisch genereren van beeldbeschrijvingen. Daarom hebben we in 2024 projectmatig onderzocht wat de concrete toepassingen van AI kunnen betekenen voor onze productie, processen en eindgebruikers van onze producten. Maar ook is er gekeken naar kwesties rondom auteursrechten, privacy, compliance met wet- en regelgeving, en de betrouwbaarheid en correctheid van door AI gegenereerde informatie. De uitkomsten worden in 2025 gebruikt om te kijken of en hoe AI op een robuuste en veilige manier kan worden gebruikt binnen de werkzaamheden van Dedicon.

In de wereld van voelbare leesvormen is Dedicon wereldwijd één van de leidende experts. We zijn daarom ook trots dat we, samen met een aantal partners, de prestigieuze Tactile Reading & Graphics Conference kunnen organiseren. Van 2 tot en met 4 juni 2025 komen honderden professionals op dit gebied naar Amsterdam om kennis en ervaringen te delen. In 2024 hebben we de voorbereidingen getroffen voor de start van de kaartverkoop en is de call for abstracts gepubliceerd. Er zijn vervolgens maar liefst 234 abstracts ingediend! Op basis hiervan hebben we een prachtig programma in concept kunnen samenstellen dat in 2025 wordt gefinaliseerd. Voor Dedicon is deze conferentie een belangrijke gelegenheid om onze missie te versterken: iedereen toegang bieden tot informatie, ongeacht hun visuele beperking. Het uitwisselen van ideeën en inzichten tijdens deze conferentie sluit perfect aan bij onze ambitie om kennis te delen en samen te werken aan een inclusieve toekomst. Want samen maken we informatie écht voor iedereen toegankelijk.